Liem Thanh Doan
Những tên gọi như thế bắt nguồn từ đâu? Tôi coi trong sách vở, tra từ điển thấy đó là âm theo Hán Việt. Người Trung Hoa ngày xưa viết tên các nước như thế, và người mình đọc, viết theo âm Hán Việt. Tôi chép lại một số tên nước chúng ta thường thấy, theo mẫu tự a, b, c:
- A (Á) Căn Đình 錒根廷. Tiếng Pháp: Argentine. Tiếng Anh: Argentina.
- A Lạp Bá (Ả Rập) 錒拉伯. Arabie - Arabia.
- A Phú Hãn 阿富汗. Afghanistan - Afghanistan.
- Ai Cập 埃及. Egypte - Egypt.
- Ai Lao 埃牢. Laos - Laos.
- Anh Cát Lợi 英吉利. Angleterre - United Kingdom.
- Ái Nhĩ Lan 愛儞蘭. Irlande - Irland.
- Áo Địa Lợi 奧地利. Austriche - Austria.
- Ấn Độ 印度. Inde - India.
- Ba Lan 钯蘭. Pologne - Poland.
- Ba Lạp Khuê 巴拉圭. Paraguay - Paraguay.
- Ba Lợi Duy Á 钯利潍亞. Bolivie - Bolivia.
- Ba Tây 巴西. Brésil - Brazil.
- Ba Tư 波斯. Perse - Iraq.
- Bảo Gia Lợi 寶加利. Bulgarie - Bulgaria.
- Bỉ Lợi Thì/Bỉ 彼利時. Belgique - Belgium.
- Bồ Đào Nha 匍萄牙. Portugal - Portugal.
- Cao Ly 高麗. Corée - Korea.
- Cao Miên/Cam Bốt 高綿. Cambodge - Cambodia.
- Do Thái 猶太. Juif - Israel.
- Đan Mạch 丹麦. Danemark - Danmark.
- Đài Loan 臺灣 . Formose - Taiwan.
- Gia Nã Đại 加拿大. Canada - Canada.
- Hoa Kỳ 花旗 Mỹ 美. États Unis d'Amérique - United States.
- Hà (Hòa) Lan 荷蘭. Hollande - Netherlands.
- Hung Gia Lợi 匈加利. Hongris - Hungary.
- Hy Lạp 希臘. Grèce - Greece.
- Hương Cảng 香港. Hongkong - Hongkong.
- Mã Lai Á 馬來亞. Malais - Malaysia.
- Miến Điện 緬甸. Birmanie - Burma (Myanmar).
- Mông Cổ 蒙古. Mongolie - Mongolia.
- Nam Dương 南洋. Indonésie - Indonesia.
- Nam Tư 南斯. Yougoslavie - Yougoslavia.
- Nga La Tư 俄羅斯. Russie - Russia.
- Nhật Bản日本 . Nippon, Japon - Japan.
- Nhật Nhĩ Man (Đức) 日耳曼. Allémagne, Germains - Germany.
- Pháp Lan Tây/Pháp 法蘭西. France - France.
- Phần Lan 枌蘭. Finlande - Finland.
- Phi Luật Tân 菲律賓.Philippines - Philippines.
- Tân Gia Ba 新加坡. Singapore - Singapore.
- Tân Tây Lan 新西蘭. Nouvelle Zélande - New Zeland.
- Tây Ban Nha 西班牙. Espagne - Spain.
- Thổ Nhĩ Kỳ 土耳其. Turquie - Turkey.
- Thụy Điển 瑞典. Suède - Sweden.
- Thụy Sĩ 瑞士. Suisse - Swuitzeland.
- Tô Cách Lan 蘇格蘭. Écosse - Scotland.
- Trung Hoa 中華. Chine - China.
- Xiêm La/Thái Lan 暹羅. Siam - Thailand.
- Ý Đại Lợi/Ý 意大利. Italie - Italia.
- Úc Đại Lợi/Úc 澳大利. Australie - Australia.
Tham khảo:
- Hán - Việt Từ Điển, Đào Duy Anh, Trường Thi xuất bản - Saigon 1957.
- Tự Điển Việt - Pháp, Đào Văn Tập, Nhà sách Vĩnh Bảo - Saigon 1950.
- Pháp - Việt Tân Từ Điển, Thanh Nghị, NXB Thời Thế, Saigon 1961.
- Sổ Tay Các Nước Trên Thế Giới, Vĩnh Bá - Lê Sĩ Tuấn, NXB Giáo Dục - 2005.
- Từ điển mạng Hán - Việt.
Danh sách địa danh được phiên âm bằng tiếng Việt
Dưới đây là danh sách các địa danh được phiên âm thành tiếng Việt áp dụng cho các thành phố khác nhau và các quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới, trong lịch sử và hiện tại. Danh sách này không bao gồm các khu vực và thành phố nói tiếng Việt, bao gồm cả bản thân Việt Nam. Các thành phố in đậm là thành phố thủ đô của quốc gia tương ứng của nó. Phiên âm tiếng Việt đặt ngay sau khi tên của các thành phố trong tiếng Anh (ngôn ngữ quốc tế). Dấu (*) là tên không còn phổ biến ngày nay ở Việt Nam nữa.
Mục lục:
Afghanistan (A Phú Hãn*)
Argentina (Á Căn Đình*)
Armenia (Ác Mê Ni A, Á Mỹ Ni Á*)
Australia (Úc, Úc Đại Lợi Á)
Austria (Áo, Áo Địa Lợi*)
Belgium (Bỉ, Bỉ Lợi Thời, Biên Xích*)
Brazil (Ba Tây*, Bi Lê Diên Lô*)
Bulgaria (Bảo Gia Lợi Á*)
Cambodia (Cam Bốt*, Cao Miên*, Cao Man*, Trấn Tây Thành*, Chân Lạp*)
Canada (Gia Nã Đại*)
China (Trung Hoa, Trung Quốc)
Cuba (Quy Ba, Cổ Ba*)
Czech Republic (Cộng hòa Séc, Cộng hòa Tiệp Khắc*)
Czechoslovakia (Tiệp Khắc)
Denmark (Đan Mạch, Đa Na Mặc*)
Egypt (Ai Cập, Y Diệp*)
Finland (Phần Lan)
France (Pháp, Pháp Lan Tây, Phú Lãng Sa, Lang Sa)
Germany (Đức, Nhật Nhĩ Man, An Lê Mân, Đức Ý Chí*)
Greece (Hy Lạp, Cự Liệt*, Cừ Sách*, Gừ Rách*)
India (Ấn Độ, Thiên Trúc*)
Indonesia (Nam Dương*)
Iran (I Ran, I Răng, Y Lang),
Persia (Ba Tư)
Iraq (I Rắc, Y Lạp Khắc*)
Ireland (Ái Nhĩ Lan*)
Israel (Ích Diên*, Yết Linh*, Dĩ Sắc Liệt*, Do Thái*)
Italy (Ý, Ý Đại Lợi*)
Japan (Nhật Bản, Nhật, Phù Tang*, Đông Doanh, Oa, Đại Hòa*)
Kuwait (Cô Oét, Khoa Uy Đặc*)
Laos (Lào, Ai Lao, Lão Qua, Nam Chưởng*)
Luxembourg (Lục Xâm Bảo, Lư Sâm Bảo*)
Malaysia (Mã Lai, Mã Lai Á*)
Mexico (Mễ Tây Cơ, Mặc Tây Ca*)
Myanmar (Miến Điện)
Netherlands (Hà Lan, Hòa Lan)
New Zealand (Tân Tây Lan)
North Korea (Bắc Triều Tiên, Bắc Hàn)
Norway (Na Uy)
Pakistan (Tây Hội, Hồi Quốc, Ba Cơ Tư Thản*)
Philippines (Phi Luật Tân*)
Poland (Ba Lan)
Portugal (Bồ Đào Nha)
Romania (Lỗ Ma Ni, La Mã Ni Á*)
Russia (Nga, Nga La Tư)
Singapore (Tân Gia Ba*, Chiêu Nam Đảo*)
South Africa (Nam Phi)
South Korea (Hàn Quốc, Nam Hàn, Nam Triều Tiên, Đại Hàn)
Spain (Tây Ban Nha, Y Pha Nho*)
Sri Lanka, Ceylon (Tích Lan*, Tư Lý Lan Ca*)
Sweden (Thụy Điển, Xu Y Đà*)
Switzerland (Thụy Sĩ)
Thailand (Thái Lan, Xiêm La, Xiêm*)
Tibet (Tây Tạng)
Turkey (Thổ Nhĩ Kỳ)
Ukraine (Ukraina, Uy Kiên*, Ô Khắc Lan*)
United Kingdom (Vương quốc Anh, Anh Cát Lợi)
United States (Hoa Kỳ, Huê Kỳ, Mỹ)
Uruguay (Điểu Hà, Ô Lạp Khuê*)
Vatican (Phạn Đế Cương*)
Vanuatu, New Hebrides (Tân Đảo*)
Afghanistan (A Phú Hãn*)
Afghanistan (A Phú Hãn, Á Mỹ Ni Á*)
Argentina (Á Căn Đình*)
Buenos Aires - Lương Phong*
Armenia (Á Mỹ Ni Á*)
Australia (Úc, Úc Đại Lợi Á)
Sydney - Xích Ni*
Melbourne - Miêu Bình, Mai Bình*
Austria (Áo, Áo Địa Lợi*)
Vienna - Viên
Belgium (Bỉ, Bỉ Lợi Thời, Biên Xích*)
Brussels - Bức San*
Brazil (Ba Tây*, Bi Lê Diên Lô*)
Brasília - Ba Tây Thành*
São Paulo - Thánh Phao Lồ*
Bulgaria (Bảo Gia Lợi Á*, Bảo Gia Lợi Á)
Cambodia (Cam Bốt*, Cao Miên*, Cao Man*, Trấn Tây Thành*, Chân Lạp*)
Phnom Penh - Nam Vang, Nam Vinh*,
Banteay Meas - Phủ Sài Mạt*
Battambang - Bát Tầm Bôn*
Bavet - Truông Cát*
Bokor - Tà Lơn
Dâmrei Mountains - núi Con Voi
Kep - Bạch Mã
Kratie - Cần Ché,
Neak Leung - Hối Lương, Hố Lương, Cầu Nam (19th century)
Peam Chor - Bìm Cho
Pursat - Phú Túc
Svay Rieng - Xoài Riêng,
Tonle Sap - Biển Hồ
Angkor Wat - Đế Thiên Đế Thích*
Kampot - Cần Bột, Cần Vọt,
Koh Tang - Hòn Thăng
Koh Wai - Hòn Trọc, Hòn Vây
Kompong Chhnang - Vũng Xà Năng
Kompong Som - Hương Úc hoặc Vũng Thơm,
Lovek - La Bích
Canada (Gia Nã Đại*)
Ottawa - Ốt Ta Oa*, Ốc Đa Hoa*
Montréal - Mông Triệu*, Ngự Sơn*, Mộng Lệ An
Toronto - Tô Luân*
Quebec - Kê Bích*, Quế Bích*,
Vancouver - Văn Cầu*
China (Trung Hoa, Trung Quốc)
Bắc Kinh - Bắc Kinh
Thành Đô - Thành Đô
Trùng Khánh - Trùng Khánh
Guangzhou - Quảng Châu
Hong Kong - Hương Cảng*, Hồng Kông
Macau - Áo Môn*, Ma Cao
Đài Loan - Đài Loan
Nam Kinh - Nam Kinh
Shanghai - Thượng Hải
Đài Bắc - Đài Bắc
Shenzhen – Thẩm Quyến
Tứ Xuyên - Tứ Xuyên
Phúc Kiến - Phúc (Phước) Kiến
Cuba (Quy Ba, Cổ Ba*)
Czech Republic (Cộng hòa Tiệp Khắc*)
Prague - Thiệp Khẩu*
Czechoslovakia (Tiệp Khắc)
Denmark (Đan Mạch, Đa Na Mặc*)
Egypt (Ai Cập, Y Diệp*)
Cairo - Kê Thành*
Nile - Nhĩ Lô*,
Suez - Xu Yết*
Finland (Phần Lan)
Helsinki - Hiệu Sinh Kỳ*
France (Pháp, Pháp Lan Tây, Phú Lãng Sa, Lang Sa)
Paris - Ba Lê*, Pha Lý*
Marseille - Mạc Xây*, Ma Xai*
Nice - Niết Xa*
Sète - Xét Ta*
Toulon - Thu Long*
Nouvelle Calédonie - Tân Thế giới
Germany (Đức, Nhật Nhĩ Man, An Lê Mân, Đức Ý Chí*)
Berlin - Bá Linh*
Hamburg - Ham Buộc*, Hàm Phủ*
Prussia - Phổ, Phổ Lỗ Sĩ*
Hanover - An Nô Vi*
München (Munich) - Muy Sa
Marienplatz - Quảng trường Đức Bà (Đức Mẹ) (ở München)
Greece (Hy Lạp, Cự Liệt*, Cừ Sách*, Gừ Rách*)
Athens - Á Thiên*, Nhã Điển*
Ionian Islands - Y Do Niên*
Zakynthos - Xan Tê* (từ Venetian Zante)
India (Ấn Độ, Thiên Trúc*)
New Delhi - Tân Đề Li*
Goa - Cô Á*
Indonesia (Nam Dương*)
Jakarta - Giang Lưu Ba*,
Batavia - Ba Thành
Java - Trảo Oa*, Chà Và
Palembang - Tam Phật Tề*
Iran (I Ran, I Răng, Y Lang*),
Persia (Ba Tư)
Tehran - Tề Lan*
Iraq (I Rắc, Y Lạp Khắc*)
Baghdad - Bát Đa, Bác Đạt*
Ireland (Ái Nhĩ Lan*)
Dublin - Đạp Lân*,
Israel (Ích Diên*, Yết Linh*, Dĩ Sắc Liệt*, Do Thái*)
Jerusalem – Gia Liêm*
Judea – Do Thái*
Italy (Ý, Ý Đại Lợi*)
Rome - La Mã, Rô-Ma
Capri - Ca Pha Rí*
Genoa - Giai Noa*
Napoli - Nạp Bồ Lê*,
Japan (Nhật Bản, Nhật, Phù Tang*, Đông Doanh, Oa, Đại Hòa*)
Tokyo - Đông Kinh*
Hiroshima - Quảng Đảo*
Hokkaido - Bắc Hải Đạo*
Honshu - Bản Châu*
Kyoto - Kinh Đô*
Kyushu - Cửu Châu*
Nagasaki - Trường Kỳ* or Tràng Kỳ*
Okinawa - Xung Thằng
Ryukyu - Lưu Cầu
Yokohama - Hoành Tân*
Kansai - Quan Tây*
Kantō - Quan Đông*
Osaka - Đại Phản*
Sendai - Tiên Đài*
Senkaku - Tiêm Các*
Shikoku - Tứ Quốc*
Kuwait (Khoa Uy Đặc*)
Kuwait City - Thành phố Khoa Uy Đặc*
Laos (Lào, Ai Lao, Lão Qua, Nam Chưởng*)
Vientiane - Vạn Tượng*, Viêng Chăn
Champasak - Ba Thắc*, Chăm Pa Sắc
Houaphanh - Sầm Châu*, Hủa Phăn
Khamkeut - Cam Cát*
Khammouane - Cam Môn*, Khăm Muộn
Luang Phrabang - Lão Qua*, Luông Pha Băng
Samneua - Sầm Nứa*, Sầm Nưa*
Xiangkhoang - Trấn Ninh*, Xiêng Khoảng
Xiengkho - Trình Cố*
Kingdom of Luang Phrabang - Nam Chưởng*, Lan Xang, Vạn Tượng
Luxembourg (Lục Xâm Bảo, Lư Sâm Bảo*)
Luxembourg - Thành phố Lục Xâm Bảo*
Malaysia (Mã Lai, Mã Lai Á*)
Penang Island: Cù lao Cau*
Bidong Island: Hòn Rắn
Mexico (Mễ Tây Cơ, Mặc Tây Ca*)
Mexico City - Thành phố Mễ Tây Cơ*
Myanmar (Miến Điện)
Yangon - Ngưỡng Quang*
Netherlands (Hà Lan, Hòa Lan)
Amsterdam - Am Tước Đàm*
The Hague - La Hay, Hạc Phủ*
New Zealand (Tân Tây Lan)
North Korea (Bắc Triều Tiên, Bắc Hàn)
Pyongyang - Bình Nhưỡng
Rason - La Tiên*
Norway (Na Uy)
Pakistan (Tây Hội, Hồi Quốc, Ba Cơ Tư Thản*)
Bangladesh (Đông Hội*)
Philippines (Phi Luật Tân*)
Manila - Ma Ní*
Luzon - Lữ Tống*
Poland (Ba Lan)
Warsaw - Vacsava
Portugal (Bồ Đào Nha)
Bút Tu Kê (thế kỷ 19)
Romania (Lỗ Ma Ni, La Mã Ni Á*)
Russia (Nga, Nga La Tư)
Moskva - Mạc Tư Khoa*
St. Petersburg - Xanh Pê Téc Bua, Bá Đa Phủ*, Bỉ Đắc*
Vladivostok - Hải Sâm Uy*, Thắng Đông*
Siberia - Tây Bá Lợi Á*
Singapore (Tân Gia Ba*)
Singapore - Tân Gia Ba, Long Nha (18th century), Hạ Châu, Tinh Châu, Chiêu Nam (khoảng thế kỷ 20)
South Africa (Nam Phi)
Republic of South Africa (Cộng hòa Nam Phi)
South Korea (Hàn Quốc, Nam Hàn, Nam Triều Tiên, Đại Hàn)
Seoul - Hán Thành* hay Thủ Nhĩ*
Jeju - Tế Châu *
Inchon - Nhân Xuyên*
Pusan - Phủ Sơn*
Gangnam - Giang Nam*
Daegu - Đại Khâu*
Chungju - Trung Châu*
Spain (Tây Ban Nha, Y Pha Nho*)
Madrid - Ma Dịch Lý*, Ma Lý*, Ma Rí*
Alicante - A Ly Căn*
Almansa - An Ma Gia*
Barcelona - Ba Xà Lôn*
Cadiz - Ca Đích*
Minorca - Mi Nô Ca*
Valencia - Ba Linh Xa*
Sri Lanka, Ceylon (Sai Lăng*, Tích Lan*, Tư Lý Lan Ca*)
Sweden (Thụy Điển, Xu Y Đà*)
Stockholm - Tốc Hàm*
Swierland (Thụy Sĩ)
Geneva - Nhật Nội Ngỏa*,
Thailand (Thái Lan, Xiêm La, Xiêm*)
Bangkok - Băng Cốc, Vọng Các*
Ayutthaya - Thượng Thành*
Chanthaburi - Chân Bôn*
Chiang Mai - Xương Mại*
Ko Chang - Dương Khảm*
Ko Kut - Cổ Cốt*
Lopburi - La Hộc*
Nakhon Phanom - Nà Khọn
Nakhon Ratchasima - Cổ Lạc*, from its older name Khorat
Nakhon Si Thammarat - Tam Hoạt*
Nongkhai -Mường Nông*
Pattani - Tà Nê*
Tibet (Tây Tạng)
Lhasa - Lạp Tát*
Turkey (Thổ Nhĩ Kỳ)
Istanbul - Tân La Mã*
Ukraine (Ukraina, Uy Kiên*, Ô Khắc Lan*)
United Kingdom (Vương quốc Anh, Anh Cát Lợi)
London - Luân Đôn, Long Đôn*
Anh - Anh Cát Lợi*, Anh, Hồng Mao*
Scotland - Tô Cách Lan*, Ê Cốt*
Wales - Uy Nhĩ Sĩ*, Huệ Châu*
United States (Hoa Kỳ, Huê Kỳ, Mỹ)
Mỹ Lợi Kiên Hiệp Chủng Quốc (full form of "Mỹ") Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ (full form of "Hoa Kỳ")
Washington - Hoa Thịnh Ðốn*,
Arlington, VA, Arlington, TX - Ái Linh Tân*
Baltimore - Ban Ti Mo*
Boston - Bột Tân*
Detroit - Đe Troi*
Harlem - Hắc Lem.
Hawaii - Hạ Uy Di.
Hollywood - Hồ Ly Vọng*, Hoa Lệ Ước*
Honolulu - Hòn Lau*
Los Angeles - Lộc An Gia Lệ*
New Orleans - Ngọc Lân*, Tân Linh*
New York City - Thành phố Nữu Ước*
Orange County, CA - Quận Cam
Philadelphia - Huynh Đệ Thành*
San Francisco - Cựu Kim Sơn*, Phan Thành*,
Seven Corners, VA - Ngã Bảy
Manhattan - Mã Nhật Tân*
Uruguay (Điểu Hà, Ô Lạp Khuê*)
Vatican (Phạn Đế Cương*)
Vanuatu, New Hebrides (Tân Đảo*)
Khác:
Châu Phi - châu Phi, Phi châu*
Alps - Ân Lô Bi*,
Americas - châu Mỹ, Mỹ châu*
Châu Á - châu Á, Á châu*
Arctic Ocean - Bắc Băng Dương
Atlantic Ocean - Đại Tây Dương
Australia (continent) - châu Úc, Úc châu*
Bay of Bengal - Vịnh Minh Ca Lê*
Black Sea - Hắc Hải
Cape of Good Hope - Hảo Vọng Giác*, Mũi Hảo Vọng
Euphrates - Uông Phát*
Châu Âu - châu Âu, Âu châu*
Hevilath - Hào Lương*
Himalayas - Hy Mã Lạp Sơn*
Indian Ocean - Ấn Độ Dương, Tiểu Tây Dương (thế kỷ 19)
Địa Trung Hải - Địa Trung Hải
Mesopotamia - Lưỡng Hà, Mạch Tam*
Palestine - Ba Lạc Đĩnh*
Pishon - Phi Sơn*
Red Sea - Xích Hải*, Biển Đỏ, Hồng Hải
Rocky Mountains - Thạch Sơn*
Tigris - Tích Giang*, Ti-gơ-rít
White Sea - Bạch Hải
Yellow Sea - Hoàng Hải
Home 